علائم لیشمانیا در سگ‌های خانگی + تشخیص و درمان

لیشمانیا در سگ‌ها در هر سن و اندازه‌ای می‌تواند حیوان را مبتلا کند. این بیماری طیفی، توسط انگل‌های تک یاخته‌ای از جنس لیشمانیا ایجاد شده و از طریق نیش پشه خاکی ماده فلبوتومین منتقل می‌شود. علائم کلیدی آن شامل ضایعات پوستی، لنفادنوپاتی و نارسایی کلیه برای بیماری احشایی است. امروزه شیوه‌های بسیاری برای معالجه این بیماری وجود دارد، اما به طور کلی قابل درمان نیستند. در ادامه با معرفی بیماری لیشمانیا در سگ‌ها همراه ما باشید.

بیماری لیشمانیا در سگ‌ها چیست؟

انگلی که در بدن یک پشه قرار دارد از طریق نیش به عنوان یک ناقل عمل کرده و سگ را بیمار می‌کند. این پشه خاکی در گرم‌ترین ماه‌ها از اردیبهشت تا شهریور بیشتر در منطقه مدیترانه دیده می‌شود. تمام سگ‌ها از هر نژاد و سنی در معرض نیش این پشه قرار دارند که می‌تواند آن‌ها را بیمار کند. دوره کمون لیشمانیای سگ بین 3 تا 18 ماه متغیر است و ممکن است برای چندین سال بدون علامت خاموش بماند. برخی از سگ‌ها در برابر نیش مقاوم هستند و در صورت داشتن غذای سالم و محیط آرام هرگز علائم بیماری را نشان نمی‌دهند.

از نظر ژنتیکی این مقاومت آن‌ها را به ناقلان انگل بدون علامت تبدیل می‌کند. بنابراین، برای اینکه مطمئن شوید که آیا حیوان ناقل انگل است یا خیر انجام کنترل‌های سالانه دامپزشکی ضروری خواهد بود. لیشمانیوز تقریباً هر نوع سگی را می‌تواند مبتلا کند، اما در نژاد، جنس یا سن هر سگ تفاوت‌هایی وجود دارد. برای مثال، ژرمن شپرد و بوکسر، نر و کمتر از 3 سال یا بیشتر از 8 سال ممکن است درگیر این بیماری شوند.

علائم لیشمانیا در سگ‌های خانگی

وقتی سگ‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند، انگل در داخل سلول‌های آن‌ها تکثیر شده و می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر بسیاری از بافت‌ها و اندام‌ها تأثیر بگذارد. تظاهرات بالینی لیشمانیا در سگ‌ها می‌تواند شامل ضایعات پوستی موضعی و یا بیماری‌های کشنده سیستمیک باشد. لیشمانیا در دو نوع خود را ظاهر می‌کند: احشایی و جلدی. نواحی مختلف از بدن سگ در هر نوع علائم خاص خود را دارد. ریزش مو به خصوص در اطراف چشم، گوش و بینی از اولین علامت شایع بالینی شناخته می‌شود. در صورت پیشرفت بیماری، سگ وزن خود را از دست می‌دهد و ناخن‌ها بیش از حد رشد می‌کند.

همچنین زخم‌های پوستی به خصوص در سر و پاها شایع است. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به نارسایی کلیه، آتروفی عضلانی، بی‌حالی سگ، لنگش یا التهاب مفصل، بینی، ضایعات کف دست اشاره کرد. گاهی اوقات، برخی از سگ‌ها دچار اسهال مزمن یا ناراحتی کبدی می‌شوند. طاسی شایع‌ترین ضایعات پوستی است که همچنین موجب خشکی شدید پوست می‌شود. سایر حیوانات در سر و اندام‌ها دچار زخم مزمن می‌شوند و زخم روی گوش می‌تواند به میزان قابل توجهی خونریزی کند.

آیا لیشمانیا از سگ به انسان قابل انتقال است؟

لیشمانیا از بیماری‌های مشترک مزمن و شدید در انسان، سگ و برخی از پستانداران دیگر است. این بیماری که در ضایعات پوستی و بیماری اندام‌های داخلی قابل تشخیص است قابلیت انتقال از سگ به انسان را دارد. انسان‌ها اغلب زمانی که توسط پشه خاکی یا حشره دیگری که قبلاً حیوان یا انسان آلوده را گاز گرفته است، مبتلا می‌شوند. دوره نهفتگی از ماه‌ها تا چندین سال کاملاً متغیر است و علائم شامل ضایعات پوستی، کاهش وزن، بی میلی به ورزش، بی‌حالی، غذا نخوردن سگ، بیماری موضعی یا عمومی غدد لنفاوی، ضایعات چشمی، نارسایی کلیه، خونریزی بینی، لنگش و کم خونی می‌شود. وضعیت اجتماعی و اقتصادی فرد یکی از عوامل خطر برای ابتلا به لیشمانیوز است.

فردی که در یک منطقه بسیار فقیر زندگی می‌کند، در مقایسه با فردی که در یک بخش ثروتمندتر از جهان زندگی می‌کند، بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شود. این بیماری اغلب در مناطق روستایی آسیا و آمریکای جنوبی یافت می‌شود. شیوع بیماری در این کشورها چندین بار بوده و باعث افزایش مرگ و میر بسیاری شده است. لیشمانیوز به عنوان یکی از بزرگترین قاتل‌ها در بین این کشورها شناخته شده و از نظر بیماری‌های انگلی پس از مالاریا در رتبه دوم قرار دارد.

این مناطق به دلیل عدم مراقبت‌های پزشکی مناسب و زندگی در شرایط نامناسب باعث می‌شود انگل رشد کند و در سراسر جمعیت پخش شود. اگر قصد مسافرت به منطقه روستایی و نیمه گرمسیری یا گرمسیری را دارید، خطر گزش توسط یک پشه خاکی آلوده را در نظر داشته باشید. در مورد سفرهای خود با پزشک خود صحبت کنید و واکسیناسیون مناسب را دریافت کنید. اگرچه هیچ واکسنی علیه لیشمانیوز وجود ندارد، در صورت ابتلا به این بیماری انگلی، برخی از درمان‌ها وجود دارد و پزشک شما می‌تواند پس از بازگشت برخی از علائم رایج را شناسایی کند.

تشخیص لیشمانیوز در سگ‌ها

این بیماری را می‌توان با آزمایش‌های خون تخصصی که انگل یا پاسخ ایمنی سگ به انگل را مشخص می‌کند، تشخیص داد. هرچند مشاهده مستقیم انگل حتی در سگ‌هایی که بیماری را دارند دشوار است. از متداول‌ترین روش‌های تشخیصی استفاده از تست‌های سرولوژیکی است. اما پایین بودن سطح آنتی‌بادی‌ها باعث می‌شود این بیماری در ابتدا قابل تشخیص نباشد. دامپزشک با گرفتن یک نمونه خون کوچک تشخیص می‌دهد که آیا آنتی‌بادی‌های ضد لیشمانیا در بدن سگ وجود دارد یا خیر. معاینه انگل شناسی از دیگر راه‌های تشخیص بیماری است که شامل نمونه برداری از مغز استخوان یا بافت از غدد لنفاوی و بررسی آن‌ها در زیر میکروسکوپ است. این نمونه قابل اطمینان‌ترین نشانه از وجود بیماری خواهد بود، اما استخراج آن پیچیده بوده و انجام آن به تجهیزات آزمایشگاهی کامل‌تری نیاز دارد.

پیشگیری از لیشمانیوز در سگ‌ها

توجه داشته باشید که پیشگیری بهترین شیوه برای مقابله با این بیماری است. راهکارهای اصلی برای پیشگیری از لیشمانیوز سگ، اجتناب از نیش پشه خاکی است که ناقل اصلی این بیماری شناخته می‌شود. با آغشته کردن قلاده به یک حشره کش به مدت ۶ ماه سگ خود را در برابر لیشمانیا ایمن نگه دارید.

بسیار مهم است که از حیوانات خانگی خود محافظت کنیم و از سلامت آن‌ها مطمئن شویم. مراجعه به موقع به دامپزشک و زدن واکسن‌های لازم بسیار مؤثر است. لیشمانیوز، می‌تواند حتی در برابر سخت‌ترین برنامه واکسیناسیون مقاومت کند و حیوان را متحمل یک آسیب شناسی جدی کند که درمان آن دشوار است و می‌تواند به انسان نیز منتقل شود. دنبال کردن برنامه کرم زدایی و واکسیناسیون سگ خانگی و همچنین معاینه دامپزشک شما را در این امر بسیار کمک می‌کند.

سعی کنیم حیوان را از نیش حشره در امان نگه داریم‌. حشره‌کش‌های موضعی می‌توانند از نیش پشه خاکی و انتقال لیشمانیوز جلوگیری کند. از راه رفتن سگ از زمان‌ها، فصول و مکان‌هایی که پشه‌های خاکی در آن‌ها بیشترین فعالیت را دارند، جلوگیری کنیم و برای اجتناب از بیماری پوشش امن می‌تواند مفید باشد. پشه خاکی موجودات شب زنده داری هستند، اگرچه اکثر گزش‌ها در سحر و غروب اتفاق می‌افتد. برای تخمگذاری این حشره دمای بالای 10 درجه سانتیگراد را ترجیح می‌دهد و به مکان‌های مرطوب و غنی از مواد آلی مانند، شکاف‌ها، سوراخ‌ها، انبوه زباله‌ها، ریشه درختان و گودال‌ها نیاز دارد.

بیشتر اوقات گزش‌ها دردناک نیستند و بسیاری از افراد حتی متوجه آن نمی‌شوند. پشه خاکی‌ها معمولاً از غروب تا سحر بسیار فعال هستند. این مگس‌ها اغلب در آب‌وهوای گرمسیری و نیمه گرمسیری یافت می‌شوند و اگرچه به آن‌ها پشه خاکی می‌گویند، اما همیشه فقط در نزدیکی ماسه‌ها یافت نمی‌شوند. پشه خاکی اغلب در میان سنگ‌ها، ریشه‌های درختان یا شکاف‌ها پنهان شده و در هنگام پیاده‌روی سگ‌ها را مبتلا می‌کنند.

نحوه درمان لیشمانیا در سگ‌ها

اگر سگ‌ها درمان و نظارتی بر سلامتی نداشته باشند، در صورت ابتلا تلف خواهند شد. درمان‌های ضد لیشمانیا با به حداقل رساندن علائم، باعث افزایش عمر حیوان می‌شود، اما به ندرت انگل از بین می‌رود. درمان، خطر انتقال را کاهش داده و موجب بهبود کیفیت زندگی حیوان خواهد شد. حیوان باید در طول زندگی درمان ثابت و کنترل‌های دوره‌ای را دریافت کند. همچنین اتانازی حیوان در شرایط خاص ممکن است، انجام شود. بسته به منطقه جغرافیایی، سویه لیشمانیا و علائم، استراتژی‌های درمان متفاوت است. آنتی مونیون مگلومین با جلوگیری از تکثیر انگل و داروهای دیگر آمفوتریسین B، پنتامیدین، آمینوسیدین، میلتفوسین و آلوپورینول، RNA انگل را تغییر می‌دهد.

امروزه در اروپا آنتی مونیت مگلومین‌ها از رایج‌ترین داروهای مورد استفاده است که بدون آلوپورینول نیز وجود دارند. پس از رفع علائم بالینی، این دارو اغلب به عنوان یک درمان نگهدارنده، اغلب مادام‌العمر استفاده می‌شود و از عود بیماری جلوگیری می‌کند. پس از درمان، عود بیماری شایع است و بسیاری از داروها عوارض جانبی مهمی دارند. در سال‌های اخیر طول درمان به دلیل مقاومت ایجاد شده توسط انگل در برابر داروها افزایش یافته است. بنابراین به منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری، استفاده از داروهای مختلف در سگ مانند انسان توصیه می‌شود.

واکسینه‌کردن سگ در برابر لیشمانیوز

سگ‌هایی که در مناطق بومی زندگی می‌کنند در معرض خطر بالایی هستند و واکسیناسیون برای این دسته از حیوان‌ها بسیار توصیه می‌شود. برای تعیین سطح خطر، نظارت سرولوژیکی بسیار ضروری است. دانشمندان و اپیدمیولوژیست‌ها می‌توانند با آزمایش‌های سرولوژیکی (خون)، میزان شیوع لیشمانیوز را در یک منطقه مشخص و سطح خطر و بهترین استراتژی پیشگیری را تعیین کنند. آزمایش سگ‌های دیگر در تماس با سگ مبتلا از شیوه‌های کارآمد مقابله و پیشگیری از این بیماری است و می‌تواند خطر بیماری لیشمانیا در سگ‌های دیگر را که احتمالاً در معرض این بیماری بوده‌اند را کاهش دهد.

بیماری لیشمانیا در سگ‌ها می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری برای حیوان خانگی شما به دنبال داشته باشد. به عنوان صاحبان حیوان، آگاه بودن از شرایط محیطی و محافظت از حیوانات خانگی خود با قلاده‌های دافع از بهترین کارهایی است که می‌توانیم برای کاهش خطر انحام دهیم. لیشمانیوز یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های استوایی است که بیش از بیست نوع انگل لیشمانیا وجود دارد. پشه خاکی که توسط انگل آلوده می‌شود می‌تواند انسان را نیش بزند و بیماری را گسترش دهد.