علائم و درمان بیماری توکسوپلاسموز گربه (ارتباط آن با نازایی)

توکسوپلاسموز نوعی بیماری انگلی شایع است که تعداد قابل توجهی از حیوانات خانگی، حیوانات مزرعه، انواع پرنده‌­ها و حتی انسان­‌ها را آلوده کرده و تحت تاثیر خود قرار می­دهد.

توکسوپلاسما گوندی یا T. gondii عامل اصلی یا در ­واقع انگلی است که این بیماری را ایجاد می­کند و گربه‌ها یکی از میزبانان قطعی این انگل در نظر گرفته می­شود. این انگل می­تواند چرخه زندگی یا همان Life Cycle خود را در بدن گربه کامل کند. گربه تنها حیوانی است که اوویست انگل را به شکل مدفوع دفع می­کند؛ که در این حالت زمینه برای بیمار و آلوده کردن انواع حیوانات و پرنده‌­ها ایجاد می­شود. شایان ذکر است که توکسوپلاسموز گربه می­تواند از طریق مدفوع این حیوان خانگی به بدن انسان منتقل شود.

باید به این نکته توجه داشت که در حالت کلی انسان­‌ها به وسیله خوردن مواد غذایی آلوده به توکسوپلاسما گوندی یا T. gondii دچار این بیماری می‌شوند. چنانچه گاو یا گوسفند هنگام چریدن از علوفه و مواد غذایی آلوده به این انگل تغذیه کنند و گوشت آن­‌ها بعد از کشتار به دست افراد مختلف و مصرف­ کننده‌ها برسد، این امکان وجود دارد که در صورت عدم پخت کافی گوشت یا عدم رعایت برخی نکات بهداشتی، افراد به این بیماری مبتلا شوند.

توکسوپلاسموز گربه چیست؟

همان‌گونه که اشاره شد توکسوپلاسموز یکی از انواع بیماری‌­های گربه است که توسط یک انگل خاص تحت عنوان T. gondii ایجاد می­شود. با استناد بر بررسی‌­های صورت گرفته این انگل را می­توان در گوشت خام و همچنین خاک باغچه به فراوانی مشاهده کرد.

شایان ذکر است که اگر گربه مورد­ نظر یک حیوان مبتلا به این بیماری را شکار کرده و از آن تغذیه کند و یا حتی در تماس با مدفوع گربه آلوده دیگر قرار بگیرند، متاسفانه تحت تاثیر همین انگل قرار گرفته و به بیماری توکسوپلاسموز مبتلا می­شود.

توصیه می­شود که برای به حداقل رساندن خطر توکسوپلاسموز گربه خانگی باید برخی تمهیدات و اقدامات ضروری در نظر گرفته شود. از جمله مهم­‌ترین مورد این است که نباید اجازه دهید گربه خانگی شما به بیرون رفته و موش یا هر حیوان دیگری را شکار کند.
همچنین پرسه زدن در محیط بیرون ممکن است گربه را در خطر تماس با مدفوع آلوده قرار دهد. به طور کلی توکسوپلاسموز گربه خانگی در مواردی که افراد فقط و فقط غذای خانگی گربه (غذای خوب پخته شده با کیفیت) قرار می­دهد و در­ واقع حیوان خانگی خود را از خطرات بیرون محافظت می­کنند، عملاً غیرممکن است که رخ دهد.

علائم بیماری توکسوپلاسموز در گربه چه چیزهایی هستند؟

بر­اساس بررسی­‌های صورت گرفته علائم بیماری توکسوپلاسموز گربه به ندرت قابل مشاهده و تشخیص است؛ به­‌طوری که در بیشتر مواقع افراد این بیماری را به عنوان نقص ایمنی در گربه در نظر می­گیرند. علت اصلی این بیماری در ­اصل انتقال انگل توکسوپلاسما گوندی یا T. gondii از روده‌ها به بیرون از دستگاه گوارش گربه و همچنین منتشر شدن آن در قسمت‌­های مهمی مانند نخاع، چشم، مغر، ریه، بافت­‌های لنفاوی و برخی قسمت‌­های مهم دیگر است.
پروسه فعالیت این انگل در بافت­‌های نام­برده به صورت تدریجی باعث التهاب و تخریب بافت­ها در قسمت مورد ­نظر شده که در این حالت نهایتاً کارکرد آن عضو با چالش مواجه شده و یا به طوری کلی متوقف می­شود. با توجه به موارد توضیح داده شده می­توان به این نتیجه رسید که این بیماری در گربه می­تواند عضو­های مختلفی را تحت تاثیر قرار داده و درگیر کند؛ در این حالت بروز عوارضی مانند تورم قسمت­های مختلفی مانند غدد لنفاوی، التهاب مغز، ملتهب شدن عضلات قلب، التهاب شبکیه چشم و … امری بدیهی است.

باید به این مورد توجه داشت که اگر بیماری توکسوپلاسموز گربه خانگی از طریق جفت منتقل شود، مشکلات جدی مانند ناقص به دنیا آمدن، مرده­‌زایی و مرگ می­تواند رخ دهد.
البته بچه­ گربه‌هایی که از گزند این انگل در امان می­مانند؛ مواردی مانند بی‌‌اشتهايي، ضعف، تب، علائم تنفسي مثل تنگی نفس، افزايش صداهاي تنفسي، علائم كبدي مثل زردي متورم شدن شكم و كبد و علائم عصبي در آن­‌ها نمایان می­شود. باید به این مورد توجه داشت که اصلی‌­ترین علائم این بیماری تب، نداشتن اشتها و ضعف است؛ البته بروز دیگر علائم به حاد بودن شرایط بیماری بستگی دارد.

در حالت کلی برای علائم بیماری توکسوپلاسموز در گربه شامل موارد زیر می­شود:

• تب
• بی­حال بودن و حالت خستگی
• بروز اسهال و استفراغ در گربه
• کم شدن اشتها
• پایین آمدن میزان وزن
• درد داشتن در قسمت شکم
• مشکل غذا خوردن و قورت دادن
• ایجاد التهاب در چشم­‌ها
• غیر­طبیعی شدن مردمک چشم
• کور شدن
• تغییرات خلق و خو
• چرخیدن به دور خود
• تکیه دادن سر به دیوار
• فلج شدگی
• تکان دادن بی­‌وقفه گوش‌­ها
• ایجاد لرزش در بدن
• تشنج کردن
• نداشتن کنترل روی ادرار و مدفوع
• نداشتن تعدادل
• واکنش دادن به لمس
• هپاتیت یا همان بیماری کبدی
• بزرگ شدن گره لنفاوی
• سرفه کردن و سختی در نفس کشیدن

روش‌های درمان توکسوپلاسموز در گربه

بر­اساس تحقیقات، بررسی­‌ها و آزمایش‎‎‌­های متعددی صورت گرفته استفاده از برخی آنتی‎‌­بیوتیک­‌ها می­توانند تاثیرات مثبتی در روند از بین بردن این انگل ایجاد کنند. اما متاسفانه هیچ­گونه درمان قطعی یا تایید شده­ای برای حذف کامل این انگل وجود ندارد. در­واقع بهره‌گیری از آنتی بیروتیک‌ها سبب محدود کردن و کاهش دادن تاثیر بیماری می­شود و به نوعی از گسترش و تکثیر انگل در بدن میزبان یعنی گربه جلوگیری می­کند.

از جمله بهترین آنتی‌بیوتیک­‌هایی که برای درمان توکسوپلاسموز گربه استفاده می­شود، کلیندامایسین و کوتریموکسازول نام دارند که تاثیر به‌سزایی در محدود­سازی و کاهش شدت بیماری ایجاد می­کند. به­‌طور کلی هر یک از آنتی­بیوتیک­ها به 2 تا 6 هفته باید استفاده شوند تا طول دوره درمان آن­ها کامل شود. البته شدت بیماری می­تواند شرایط درمان را تغییر دهد به­‌طوری که اگر گربه مورد­نظر شرایط جسمی و فیزیکی مناسبی ندارد باید حتماً در کلینیک دامپزشکی بستری شود. البته با توجه به تشخیص و صلاح­دید دامپزشک می­توانید از شیوه­هایی مانند سرم­‌درمانی، تغذیه داخل رگی و برخی روش‌­های دیگر نیز استفاده کنید.

البته باید به این مورد هم توجه داشت که آنتی­‌بیوتیک­‌ها عوارض خاص خود را دارند؛ از جمله­ مهم­ترین آن‌­ها کم شدن اشتها، بروز اسهال، ضعیف شدن مغز استخوان و همچنین نارسایی کبد کلیه و کبد است. چنان­چه هر یک از موارد نام­برده در گربه نمایان شد، حتماً به دامپزشک خود اطلاع دهید.

حائز اهمیت است بدانید که اگر بیماری توکسوپلاسموز به صورت گسترده در بدن گربه منتشر شود و شرایط سلامتی آن را به شدت تحت تاثیر قرار دهد، شروع درمان با استفاده از آنتی‌­بیوتیک­‌ها می­تواند شرایط گربه را بدتر و خطرناک­تر کند.

همانگونه که در قسمت­های قبلی ذکر شده ظهور بیماری توکسوپلاسموز گربه می­تواند برخی عوارض چشمی را نیز ایجاد کند، از این­رو حتماً باید از انواع دارو­های ضد­التهاب به خصوص از دگزامتازون، بتا متازون يا پردنيزولون بهره­‌گیری کنید.

در طول دوره درمان باید به طور مرتب به دامپزشک مراجعه کنید تا گربه را آزمایش و بررسی کند. در بیشتر موارد علائم بالینی در مدت 2 الی 3 روز بعد از استفاده از آنتی­بیوتیک­‌ها درمان می­شود. البته علائم چشمی تا 7 الی 10 روز و همچنین علائم عصبی در حدود 15 روز بعد از پروسه درمان، بهبود می­‌یابد.

واکسن توکسوپلاسموز گربه آیا خوب است؟

همان گونه که در قسمت­‌های قلبی توضیح داده شد، هیچ­گونه درمان قطعی یا واکسن برای بیماری توکسوپلاسموز گربه وجود ندارد. اما باید به این نکته توجه داشت که در صورت تشخیص به موقع و و زودهنگام این بیماری می­توان با استفاده از برخی آنتی­‌بیوتیک­‌ها، به درمان گربه بیماری پرداخت. البته مصرف آنتی بیروتیک­‌ها باید تا چند روی بعد از درمان نیز ادامه پیدا کند.

چالش‌­ها و مشکلات حاصل از این بیماری باعث شده تا تیم­‌های متعددی در زمینه یافتن واکسن برای درمان این بیماری وارد عمل شوند. البته در حال ­حاضر شیو‌ه‌های درمانی متعددی برای محدود کردن و کاهش تاثیر این بیماری وجود دارد.

راه‌­های پیشگیری

اصلی‌ترین روش برای پیشگیری از آلوده شدن گربه خانگی خود این است که عامل آلودگی را در وهله اول از آن دور کنید. به همین منظور باید تمامی اقدامات لازم در نظر گرفته شود تا گربه تنها در محیط خانه بماند و برای گشتن یا شکار به بیرون نرود. همچنین از دادن محصولات گوشتی خام و همچنین غذا­هایی که به صورت نیم­پز است جداً خودداری کنید. توصیه می‌شود که از غذاهای خشک یا کنسرو مخصوص گربه بهره‌گیری ­کنید تا خطر ابتلا به حداقل برسد.

حتماً باید روزانه ظرف دستشویی گربه را به صورت فوری و با رعایت نکات بهداشتی تمیز کنید. باید به این نکته توجه داشت که با استفاده از ضدعفونی­ کننده‌ها نمی­توان تخم انگل را از بین برد و به همین دلیل توصیه می­شود که حتماً برای تمیزکاری محل آلوده از روش شست‌وشو با آب جوش یا بخارشویی استفاده کنید. علاوه‌­بر این باید هفته‌­ای حداقل 2 بار بستر و محل زندگی گربه را با همین روش پاکسازی نمایید تا امکان ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه به صفر برسد.

بررسی تست توکسوپلاسموز گربه

برای تست و تشخیص توکسوپلاسموز گربه می­توان از دو روش آزمایش خون و بررسی علائم بیماری استفاده کرد. در صورت آزمایش دادن می­توان با توجه به دو نوع آنتی بادی که در خون وجود دارد، از این بیماری مطلع شد.
به‎‌­طور کلی در یک گربه سالم که قبلاً به بیماری توکسوپلاسموز مبتلا شده است، میزان آنتی‌­بادی در مدت 15 الی 25 روز بعد از ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می­کند؛ در­واقع چون گربه قبلاً یک بار تجربه ابتلا به این بیماری را داشته است، اکنون برای بار دوم آنتی بادی­‌ها با عملکرد خود با این بیماری مبارزه می­کنند و در این حالت اصطلاحاً گفته می­شود که بدن گربه نسبت به این بیماری ایمن شده است. البته این آنتی‌­بادی­‌ها نهایتاً تا 1 سال در بدن این گربه باقی خواهند ماند.

نکات مهم برای جلوگیری از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز توسط انسان

• بدون­ شک همه ما در رژیم غذایی خود از گوشت استفاده می­کنیم. حتماً باید هر­بار بعد از شستشو و یا قطعه قطعه کردن گوشت، دست‎‌­ها و تمامی سطوحی که با گوشت خام در تماس بوده است را بشوییم.
• برای پاکسازی ظرف خاک گربه استفاده از دستکش­های یک­بار مصرف الزامی است.
• همان گونه که در قسمت­های قبلی توضیح داده شد، مدفوع گربه آلوده یا برخی عوامل دیگر می­تواند انگل توکسوپلاسما گوندی یا gondii را در خود نگه دارد؛ از این رو اگر به باغبانی علاقه دارید، برای جلوگیری از هر گونه خطر احتمالی، حتماً از دستکش استفاده کنید و بعد از اتمام کار دست‌های خود را به خوبی شست­شو دهید.
• سبزیجات و انواع میوه­ها در محیط­های باز و در طبیعت رشد می­کنند، از این رو حتماً آن­ها به خوبی شسته و قبل از مصرف پوست بگیرید.
• از خوردن گوشت و تخم­‌مرغ خام یا نیم­پز خودداری کنید.
• خانم‌­های باردار باید از شستن ظرف خاک گربه یا پاکسازی محل زندگی آن خودداری کنند. توصیه می­شود در مواردی که خانم باردار، فرد تحت شیمی درمانی یا کسی که به بیماری خطرناک ایدز مبتلا است، در خانه زندگی می­کند، از آوردن گربه به آن خانه اکیداً خودداری کنید. البته حداقل کاری که می­توانید انجام دهید، نگهداری گربه بالغ بجای بچه گربه است.
• شایان ذکر است که اگر گربه شما به هر دلیل به بیماری توکسوپلاسموز گربه مبتلا شد، لازم نیست که آن را بیرون کرده و یا دور بیندازید. با در نظر گرفتن اقدامات و نکاتی که در قسمت­های قبلی توضیح داده شد، هم انسان از گزند این بیماری در امان می­ماند و هم گربه سلامتی خود را به دست می آورد.